Στα μέσα της δεκαετίας

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ο Βρετανός κλασικός ηθοποιός Ιαν Μακ Κέλεν, περισσότερο τότε ενδιαφερόμενος για την κινηματογραφική του καριέρα, είπε ότι ουδέποτε θα αναλάμβανε τον κολοσσιαίο ρόλο του βασιλιά Ληρ. Και πρόσθεσε ότι να παίξει τον Ληρ, ο οποίος μέσα σε ένα οδυνηρό ταξίδι τριών πράξεων, φθάνει από την κατάσταση του απόλυτου μονάρχη στη γύμνια του απροστάτευτου ζώου, ήταν ένα άχθος εξοντωτικό στη δυσκολία του.

Ετσι, προτίμησε να περάσει δέκα χρόνια στριφογυρίζοντας γύρω από τον ρόλο στο Χόλιγουντ. Επαιξε τον ανισόρροπο δεσπότη Μαγκνέτο στην τριλογία Χ-Men και τον Γκάνταλφ με πλούσια γενειάδα και ραβδί στα χέρια, στον «Αρχοντα των δαχτυλιδιών». Ανισορροπία, μπαστούνι, άτακτα μαλλιά και γένια, ήδη πολλά από τα εξωτερικά στοιχεία του Ληρ, τα είχε έτοιμα, πριν υποδυθεί τον μεγάλο ρόλο.

Τώρα, στα 68 του χρόνια και έχοντας κατακτήσει την παγκόσμια φήμη που επιθυμούσε, ο Ιαν Μακ Κέλεν ανέλαβε τον βαρύ ρόλο του Ληρ, με τον Βασιλικό Σαιξπηρικό Θίασο, πρώτα σε παραστάσεις στην έδρα του, το Στράτφορντ, και κατόπιν σε διεθνή περιοδεία στη Σιγκαπούρη, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία και στις ΗΠΑ. Αλλαξε γνώμη, καθώς είπε, νιώθοντας το βάρος των δικών του γηρατειών και επειδή ο βασιλιάς Ληρ μπορεί να χρησιμεύσει και σαν το κύκνειο άσμα του μια και δεν ελπίζει ότι στο μέλλον θα παίξει κάποιον άλλο μεγάλο, σαιξπηρικό ρόλο.

Ηταν μέρος ο ίδιος της προετοιμασίας της παράστασης από τη σύλληψή της εδώ και δύο χρόνια, καθορίζοντας το οδοιπορικό της και φέρνοντας ως σκηνοθέτη τον Τρέβορ Ναν, με τον οποίο είχε συνεργασθεί για πρώτη φορά στο Στράτφορντ το 1960 όταν και οι δυο τους σπούδαζαν στο Κέμπριτζ. Δεδομένων των προσδοκιών που δημιούργησε η αποχή ενός μεγάλου ηθοποιού από έναν τόσο μεγάλο ρόλο, το κοινό μάλλον θα ένιωσε κατάπληξη βλέποντας τώρα πια, που τον ανέλαβε, να μην έχει διόλου τα τυπικά χαρακτηριστικά στο παίξιμό του, τα κληροδοτημένα από την παράδοση. Ο Μακ Κέλεν δεν ουρλιάζει κάτω από μανιασμένους ουρανούς, αλλά ψιθυρίζει. Η ερμηνεία του είναι περισσότερο στωική από οργισμένη έτσι που, όπως γράφει ο «Εκόνομιστ», θυμίζει περισσότερο Πρόσπερο από Ληρ. «Θα μπορούσα να είμαι επικός» είπε «αλλά δεν το θέλησα. Σε κάθε παράσταση κατεβάζω τα ντεσιμπέλ».

Παρόμοια ξεδιπλώνεται και η παράσταση με ένα βηματισμό αργό αλλά σταθερό, με αμείλικτη νομοτέλεια, αποκαλύπτοντας ως πυρήνα του την ανάγκη για ταπεινότητα σε έναν άδειο και ασταθή κόσμο. Στη σκηνοθοεσία του Τρέβον Ναν ο Ληρ τρελαίνεται γιατί βλέπει ότι το σαν από θεία διαταγή οργανωμένο κράτος του δεν είναι παρά μια σαπουνόφουσκα, όπως και ο ίδιος ο ηγεμόνας του. Η παράσταση ξεκινάει με τον Ληρ καλώντας τον Απόλλωνα και τους υπηκόους του σε στάση υποταγής εμπρός του. Και τελειώνει με τον Ληρ και τους ίδιους υπηκόους του, γονατιστούς στο χώμα, εκλιπαρώντας με υψωμένα χέρια συγχώρεση από ψηλά.

Δεν είναι ένας Ληρ πάσχων από Αλτσχάιμερ αλλά, όπως πιστεύουν και θέλουν να αποδείξουν ηθοποιός και σκηνοθέτης, ο ένας με την ερμηνεία του και ο άλλος με τη σκηνοθεσία του, ένας ηγεμόνας που πάσχει από ύβρι, τρελαίνεται όταν ανακαλύπτει ότι δεν ηγεμονεύει παρά σε τίποτα και ξαναβρίσκει τέλος τα λογικά του, φτάνοντας σε μια βαθύτερη κατανόηση της ύπαρξής του και της ύπαρξης γενικά.